شهر سمنان مرکز استان سمنان و نيز مرکز شهرستان سمنان است. اين شهر در جنوب رشته کوه البرز و شمال دشت کوير در راه تهران به خراسان قرار گرفته است. آب و هواي آن خشک و معتدل ميباشد.
موقعيت جغرافيايي
اين شهر در حد فاصل دو شهر دامغان و گرمسار در طول جغرافيايي 53 درجه و 23 دقيقه و عرض جغرافيايي 35 درجه و 34 دقيقه واقع شده و ارتفاع متوسط آن از سطح دريا 1130 متر است. همچنين فاصله آن تا تهران 216 کيلومتر است و به راه آهن سراسري تهران_مشهد، متصل ميباشد.
مردم
جمعيت شهر سمنان بر اساس نتايج سرشماري سال 1385 خورشيدي، بالغ بر 126,780 نفر بوده‌است.(جمعيت شهرستان: 191,618 نفر)
نژاد مردم سمنان آريايي است و به زبان سمناني سخن مي‌‌گويند. زبان سمناني به علت ويژگي خاص خود مورد توجه دانشمندان و ايران شناسان بسيار قرار گرفته است. اين زبان از زبانهاي ايراني شاخه شمال باختري است.
ايران‌شناسان زيادي چون پرفسور کريستن سن هوتوم سيندلر، ويلهلم ليکر، جرج مورگن و استايرن تحقيقات جامعي درباره زبان سمناني انجام داده‌اند. نکته قابل ذکر اينکه اگرچه زبان سمناني هنوز هم توسط مردم سمنان تکلم مي‌‌شود، اما نسل جديد سمناني‌ها با وجود فهميدن آن به اين زبان باستاني سخن نمي‌گويند.
در اين شهر درصد سواد بسيار بالا است و يکي از شهرهاي معروف ايران در زمينه کاهش بيسوادي است. صنايع توليدي دستي اين شهر عبارت‌اند: از کرباس پارچه‌هاي پشمي، چادر شبهاي پشمي و ابريشمي و پلاس نمد و قالي بافي.
آب و هوا
آب و هواي اين شهر در تابستان گرم و در زمستان نسبتاً سرد ميباشد. بارندگي‌هاي اين شهر در فصول سرد سال صورت مي‌گيرد و ميزان متوسط بارندگي سالانه آن 140 ميليمتر ميباشد. متوسط درجه حرارت سالانه 7/17 درجه سانتيگراد است و اين در حالي است که حداکثر مطلق حرارت 5/44 درجه سانتيگراد و حداقل مطلق 4/6- درجه سانتيگراد گزارش شده است. همچنين متوسط تعداد روزهاي يخبندان در طول سال در حدود 48 روز ميباشد.
جاي‌هاي تاريخي
شهر سمنان 7 محله معروف قديمي دارد به‌نام‌هاي اسفنجان (اسپنژان)، لتيبار، شاهجو، ناسار، زاوغان، کوشمغان و کديور.
اين شهر علاوه بر زيبايي‌هاي طبيعي با سابقه تاريخي چند هزار ساله به دليل واقع شدن در گذر حوادث ناشي از لشکرکشي‌ها و مهاجرت‌هاي بين شرق و غرب و مهم تر از همه داشتن تاريخ تمدن ديرينه داراي آثار باستاني متعدد ديدني مربوط به دوره‌هاي مختلف تاريخ است که مبين قدمت کهن آن است:
مسجد جامع سمنان
منار سلجوقي مسجد جامع
مسجد امام سمنان(مسجد شاه يا سلطاني)
آرامگاه شيخ علاءالدوله سمناني
گرمابه پهنه سمنان
دروازه ارگ سمنان
بازار سمنان
بازار شيخ علاءالدوله
قلعه‌هاي سارو
قلعه پاچنار
برج چهل‌دختران
قلعه کوشمغان
دژچرمينه
قلعه کهن‌دژ
قلعه زاوغان
آرامگاه پير نجم‌الدين
کاروانسراي سنگي آهوان (مربوط به قرن پنجم هجري)
کاروانسراهاي شاه عباسي (صفويه)
از جمله مهم‌ترين بناهاي باستاني شهر سمنان است. علاوه بر اينها مي‌توان به آب انبارها، قنات‌هايي با معماري منحصر به فرد و بافت قديم سمنان نيز اشاره کرد.
وجه تسميه
درباره وجه تسميه نام سمنان که به اين منطقه اطلاق مي‌‌شود، عقيده‌ها و نظرهاي گوناگوني رايج ومعمول است که به برخي از آن‌ها اشاره مي‌‌شود:
در گذشته‌هاي دور در محل آتشکده بزرگ هريس در کومش (سمنان) شهري عظيم با ساختماني رفيع و با شکوه وجود داشته است. به همين علت احتمال مي‌‌رود که مردم اين سرزمين قبل از ظهور زرتشت، داراي مذهب «سمتي» يا «سمينه» بوده‌اند
برخي ديگر بر اين باورند که سمنان در اصل «سکنان» منسوب به طوايف سَکَه‌ها ميباشد و الف و نون آن نشانه نسبت و مکان است که در واژه‌هاي گيلان و غيره مشاهده مي‌‌شود.
عده‌اي ديگر از اهالي سمنان عقيده دارند که نام قديم سمنان (سيم لام) بوده که بناي آن به دست دو نفر از فرزندان نوح پيغمبر به نام‌هاي (سيم النبي) و (لام النبي) انجام گرفته که مقبره آنان در کوه‌هاي شمال شرقي سمنان در محلي موسوم به پيغمبران واقع است. بر اين اساس کلمه (سيم لام) در اثر کثرت استعمال به مرور زمان به سمنان تبديل شده است.
برخي نيز افسانه بناي اوليه را به دو هزار سال قبل از ميلاد مسيح به دستور تهمورث ديوبند نسبت داده اند. در آن زمان شهر را به سمينا نام گذاري نموده‌اند که به مررو زمان به سمنان تغيير يافته است.
روايت ديگر حاکي از اين است که نام قديم سمنان در زبان محلي «سه مه نان» بوده و منظور ساکنان آن اين بوده است که محصولات کشاورزي اين منطقه نان و آذوقه اهالي را بيش از سه ماه تأمين نمي‌کند. بعدها به مرور زمان «سه مه نان» به سمنان تغيير يافته است. به هر حال آن چنان که از منابع و کتب تاريخي استنباط مي‌‌شود سمنان يکي از مناطق کهن و قديمي ايران است که در درازاي تاريخ فراز و نشيب‌هاي زيادي را پشت سر گذاشته است.