شانديز شهري در استان خراسان رضوي در شمال شرق ايران است.جمعيت اين شهر در سال 1385 برابر با 6,570 نفر بوده‌است.اين شهر در 37 کيلومتري شمال غربي مشهد قرار دارد. شانديز طبق مصوبه دولت و هيات وزيران در سال 1384 به عنوان اولويت اول و تنها منطقه نمونه بين‌المللي گردشگري ايران شناخته شده‌است.
موقعيت جغرافيايي:
شهر ييلاقي شانديز از سطح دريا 1400 متر ارتفاع دارد و در طول جغرافيايي 59 درجه و 17دقيقه و عرض جغرافيايي 36 درجه و 23 دقيقه جاي گرفته است.اين شهر از شمال به ميان ولايت و از جنوب به شهرستان نيشابور و از مشرق با طرقبه و از غرب با گلمکان و چناران مجاور مي‌باشد و داراي وسعتي حدود 37,825 کيلومتر مربع است.
به علت قرارگرفتن در دامنه‌هاي شمالي سلسله ارتفاعات بينالود و برخورداري از آب و هواي معتدل، آب فراوان و باغهاي وسيع و مناظر طبيعي ديدني به عنوان يکي از کانونهاي عمده مسافران و گردشگران از شهر مشهد و سراسر ايران است. اين شهر داراي پوشش گياهي انبوه و متراکمي از درختان و فضاي سبز مناسبي مي‌باشد.سراسر جنوب اين شهر ارتفاعات بينالود خراسان واقع شده که قله شيرباد در زشک شانديز نيز مرتفع‌ترين نقطه استان به شمار مي‌رود.
طبق مصوبه دولت در مهر سال 86 شهر شانديز و شهر طرقبه از بخش به طور مشترک به شهرستان طرقبه و شانديز ارتقا ء يافتند.
تاريخچه:
با توجه به شواهد اين منطقه قبل از ورود دين اسلام نيز مسکوني بوده و با توجه به اين که راه قديم مشهد به نيشابور از اين منطقه مي گذشته داراي رونق فراواني بوده‌است.
به توپ بستن قلعه تاريخي شاهاندژ (شانديز) توسط حسام‌السلطنه حاکم خراسان در عهد قاجاريه يکي از مهمترين حوادث تاريخي اين شهرستان است که در کتاب روضه‌الصفاي ناصري بدان اشاره شده‌است.به توپ بستن قلعه تاريخي اين شهر به علت نافرماني مردم شانديز (شاهاندژ)از حکومت ظالم مرکزي صورت گرفته‌است.
وجه تسميه:
در کتاب مطلع‌الشمس از اعتماد السلطنه درباره وجه تسميه اين شهر گفته شده، شانديز را قبلا «شاه‌دژ» يا «شاه‌ديز» به معناي شاه‌قلعه مي‌ناميدند و در ابتدا مردم شانديز به خاطر در امان بودن از حملات راهزنان و همچنين استفاده از موقعيت منطقه‌اي در بالاي تپه‌اي مشرف به رودخانه و در قلعه شانديز مسکن داشته و از سالهاي 780 تا 800 هجري قمري به محل فعلي شهر نقل مکان کرده‌اند.روضه الصفا شانديز را شاهان دژ ناميده به معني قلعه منسوب به شاهان.
حافظ ابرو در قرن نهم در کتاب جغرافياي تاريخي خراسان از شانديز با عنوان شاندز ياد کر ده‌است وبه مرور زمان اين کلمه تغيير کر ده و به شکل امروزي (شانديز)shandizدرامده‌است.
نماد شانديز:
نماد شهر شانديز درخت چنار 2700 ساله اين شهر است که در زماني به عنوان نشان شهرداري شانديز به کار مي‌رفته‌است.
محصولات مهم و سوغات شانديز:
مهمترين محصول توليدي باغي در اين شهر گيلاس است.سوغات مهم اين شهر، صنايع دستي و به ويژه پوستين‌دوزي است.غذاي معروف شانديز، شيشليک شانديز است که از شش تکه گوشت گوسفند با روش پخت مخصوص تهيه مي‌شود و شهرت جهاني داشته و در بسياري نقاط ايران و جهان رستورانهايي با نام اين شهر زيبا وجود دارد که به عرضه غذاي لذيذ شيشليک شانديز مي‌پردازند.اکنون هشتليک نيز به آن افزوده گرديده‌است.
ديدني‌هاي شهرو مراکز تفريحي:
از مهمترين مراکز تفريحي و ديدني شهر شانديز مي‌توان به موارد زير اشاره کرد:
پارک جنگلي شانديز در غرب شهر شانديز
مجموعه توريستي رفاهي تفريحي گلستان شانديز
روستاهاي سردسير و خوش اب و هوا و سرسبز ابرده و زشک از توابع شهر شانديز
مجموعه پذيرايي و توريستي پديده شانديز
مجموعه پذيرايي باغ سالار شانديز
مجموعه اقامتي (هتل)و تفريحي دشت بهشت شانديز
خيابان زيباي ابشار
پيست اسکي ابرده
پيست موتور سواري ويراني
باغات و مناظر زيباي طبيعت
آثار تاريخي:
آرامگاه شيخ حافظ ابردهي: بقعه و بنايي در غرب شهر شانديز ابتداي روستاي ابرده که متعلق به حافظ بهاء‌الدين عمر ابردهي از مهمترين شيوخ خطه توس بوده وي به سال 589 بوده‌است.
اخي علي قتلقشاه: وي که پس از شيخ عبدالله غرجستاني به عنوان خليفه و بزرگترين شيخ فرقه کبروي در ويراني مستقر بوده به روايت مو لف مجمل فصيحي در سال هشتصد در گذشته‌است اگر چه منابع اوليه محل دفن علي اخي را ذکر نکرده‌اند لکن مرحوم عبد الحميد مولوي مقبره واقع در لنگر ويراني شانديز را مدفن همين شيخ معرفي کرده‌است.
رباط تاريخي ويراني شانديز: رباط بنايي تقريبا مستطيل شکل ساخته شده و از آجر و سنگ و ملاد است اين بنا بيشتر در حاشيه مشهد –شانديز قرار دارد و 300 متر از جاده فاصله دارد و از آنجايي که ويراني بر سر راه مشهد و توس به نيشابور از طريق شانديز قرار داشته محل استراحت کاروانهاي زيارتي بوده‌است.
درخت چنار کهن شانديز: درخت چنار کهن و تاريخي شهر شانديز که هنوز هم در مرکز شهر واقع است تاريخ دور و درازي را نشان مي‌دهد. قدمت آن بيش از 1000 سال است.
سنگ نگاره‌هاي شتر سنگ درخت بيد شانديز؛ اطلاعاتي دقيقي از اين سنگ نبشته‌ها در دسترس نيست، ولي به گفته آقاي ديز آبادي سنگ نوشته‌هايي که دربين نغندر و شانديز وجود دارند داراي قدمتي 12000 ساله هستند.
بقاياي قلعه تاريخي شاهاندژ شانديز
راه‌هاي ارتباطي:
مهمترين راه ارتباطي شهر شانديز مسير آسفالته شانديز-مشهد به طول 20 کيلومتر مي‌باشد و فرعي جاده حسن آباد به جاده سنتو از طرفي و از طرف ديگر به جاده شانديز را مي‌توان نام برد. راه شانديز از طريق گراخک به گلمکان و از آنجا به چناران و از سمت جنوب شانديز نيز از طريق نغندر به شهر طرقبه و از طريق کوههاي زشک و بعد از عبور از خور به نيشابور منتهي مي‌شود.
ترکيب جمعيتي:
شانديز در آبان 1375 داراي 3643 نفر سکنه بالاي 6 سال بوده‌است.از اين تعداد 84,08 درصد باسواد بودند که شامل 35/87 درصد مرد و 62/80 درصد زن بوده‌است.در اين سال 593 نفر در مقطع ابتدايي، 392 نفر در مقطع راهنمايي، 300 نفر در مقطع متوسطه و 57 نفر در دانشگاها مشغول تحصيل بوده‌اند.
در سرشماري آبان 1385 شهر شانديز داراي 6402 نفر سکنه بوده که از اين تعداد 5149 نفر باسواد شامل 2749 نفر مرد و 2400 نفر زن بوده‌اند. همچنين 569 نفر بي‌سواد که 215 نفر مرد و 345 نفر زن بوده‌است.
مردم شانديز مسلمان و شيعه دوازده‌امامي و از نژاد آريايي بوده و به زبان پارسي صحبت مي‌کنند.
مشاهير شانديز:
مشاهير شانديز که در کتابهايي مثل "شانديز بهشت خراسان"تاليف [محمد محصل]و[روح‌الله شيخ زاده شانديز]چاپ اول مشهد مقدس در بهار87 امده‌است که از اين قرارند:
پروفسور عباس توکليان، مهندس علي اکبر رحيم زاده شانديز، دکتر مجيد افشاريان، دکتر حيدر طوسيان، مهندس محمد جودي، استاد هنرمند سيد مرتضي حسيني پور شانديزي، دکترسميراهمايي شانديز، شهريار وفايي شانديزي، آيت‌الله شمس، آيت‌الله موسوي نژاد،مداح اهل بيت حاج علي اکبر بقايي شانديز، شيخ عباس حجتي، حميد داودي شانديز،مهندس شيخ زاده، مهندس رضا گلپري شانديز، محمد رضا شهيدي فر، دکتر محمود زماني شانديز، سيد مجتبي ذاکري شانديزي، دکتر مجتبي محمدي شانديز، فاطمه شانديزي، حميد شانديزي، سيد محمد محصل، دکتر مهديزاده شانديز، مهندس علي زارعي شانديز، مصطفي علي اکبريِ شانديز، فريبا قنبري شانديز، سردار يوزباشي حسن خان شانديزي (فرمانده شانديز در عهد قاجاريه) و سيد جعفر ماهرخسار-دکتر مجيد شايگان فرد دکتر رضا حسن نژادشانديز، دکتر مهدي حسن نژادشانديز،حميد رضا بقايي شانديز، حسين غزالي
اقتصاد:
اقتصاد شهري شانديز بر پايه بيشتر باغداري، کشاورزي، گردشگري، اداري و خدماتي است. از قديم هم معيشت عمده مردم شهر شانديز باغداري وخدمات توريستي بوده و مشاغل و بخشهاي ديگر اقتصادي در آن توسعه کمتري پيدا کرده است.
شهرک صنعتي طوس شانديز و مجموعه بزرگ ورزشي ثامن شانديز در شمال شرقي شهر شانديز از مهمترين مراکز صنعتي و ورزشي استان خراسان به شمار مي‌روند.
محلات و مناطق شهري:
از محلات و مناطق مهم شهري شانديز مي‌توان به پاچنار، گورگاه، خادر، ارچنگ، سرخانديز، محله، کاريز نو، پشته قلمکار - قلعه کهنه - قرقي و...اشاره کرد.