رايـِن شهري است در استان کرمان و در دامنه کوه هزار.اين شهر مرکز بخش راين از توابع شهرستان کرمان است و در جنوب شرقي کرمان قرار گرفته‌است.
جغرافيا:
راين (رائين) در مختصات جغرافيايي، به طول 4408/57 شرقي درجه و عرض 5975/29 درجه شمالي قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دريا 2201 متر مي‌باشد.اين شهر در فاصله يکصد کيلومتري جنوب شرقي کرمان و بر دامنه کوه هزار، چهارمين کوه بلند ايران و مرتفع ترين قله جنوب کشور آرميده‌است.جمعيت اين شهر بنا به سرشماري 1385 (9623) نفر مي‌باشد که در بين مراکز بخش بعد از ماهان، انار و رابر رتبه چهارم را دارد و نسبت به سرشماري سال 1375 که جمعيتي برابر با 10303 نفر داشته و امروزه افت جمعيت دارد.
تاريخچه:
نام راين در گذشته رائين بوده و از دو واژه راه+اين به معني «راه اين است» گرفته شده.اين شهر در مسير بزرگراه شرق به غرب قرار داشته و به عنوان يک منزلگاه مهم مورد توجه بوده‌است.
راين با قدمت و تمدن کهن در زمان ساسانيان بواسطه قرار گرفتن در مسير بزرگراه غرب به شرق موقعيتي مناسب داشته و يکي از مراکز دادو ستد کالا و همچنين بافت پارچه‌هاي ارزشمندي بوده‌است که حتي به مناطق دور مانند مصر نيز صادرمي شد. اين منطقه در گذشته يکي از مراکز ساخت صنايع دفاعي مانند شمشير و تفنگ نيز بوده‌است.وزيري مولف کتاب جغرافياي کرمان، راين را چنين توصيف کرده‌است: باغستاني فسيح، مرغزاري بديع آبش با سلسبيل برادر و هوايش با فردوس برابر. در خوبي آب وهوا همچون جنت المأوا، در صفا و فضا بي مثل و همتا.
آثار تاريخي
ارگ راين: مهم‌ترين جاذبه تاريخي راين، ارگ راين است.اين ارگ، با مساحتي بيش از بيست و دو هزار مترمربع، دومين بناي خشتي بزرگ جهان بعد از ارگ بم است که هرساله ميزبان هزاران گردشگر داخلي و خارجي است.اين ارگ در جنوب غربي شهر کنوني راين و بر بلنداي تپه‌اي قرار گرفته‌است.اين بناي خشتي تا حدودي به ارگ تاريخي بم شبيه‌است.
خانه‌هاي تاريخي: در خيابان 17 شهريور راين، کوچه خان‌ها، خانه‌اي زيبا و تاريخي وجود دارد که قسمتي از آن متعلق به دوره زنديان است.اتاق‌ها در دو سمت باغ قرار دارند.بخش اصلي فضاهاي بسته تالاري است که براي وارد شدن به آنها بايستي از دو راهرو که با پله از سطح زمين باغ ارتفاع گرفته‌اند، عبور کرد.در هر يک از اتاقهاي اين خانه بخاريـهاي زيباي گچي تعبيه شده‌است. خانه دختر لطفعلي خان و خانه محمدخان ميرحسيني نيز از خانه‌هاي تاريخي و زيباي راين مي‌باشند.
مرقد امامزاده شيرخدا (راين): نسب شير خدا با 9 واسطه به امام جعفر صادق مي‌رسد.
مرقد امامزاده سيد علي: نسب امامزاده سيدعلي (سلطان سيد علي) با 10 واسطه به امام حسن مجتبي مي‌رسد.
مرقد امامزاده زيد: نسب امامزاده زيد (شاهزاده زيد) با هفت واسطه به امام موسي کاظم مي‌رسد.
گردشگاههاي طبيعي
کوه هزار: کوه هزار مرتفع ترين قله جنوب ايران است.روستاهاي دامنه کوه هزار، با آب و هوايي دلپذير در فصل بهار و تابستان پذيراي ميهمانان زيادي مي‌باشند.مرتفع ترين روستاي مسکوني ايران، روستاي باب زنگي با ارتفاع بيش از 3300 متر در کوه هزار قرار دارد.
درختان کهنسال: در کنار مسجد جامع راين، چنارهاي بسيار بزرگي با قدمت بيش از هزار سال وجود دارند. همچنين سرو چهارصد ساله راين در خيابان طالقاني اين شهر در مقابل حرم امام زاده زيد قرار دارد. بلوار افلاطون از ديگر جاذبه‌هاي اين شهر است که نظر هر مسافري را جلب مي‌کند. وجود درختان بسيار در اين بلوار زيبايي خاصي به آن بخشيده‌است.
آبشار راين
صنايع دستي:
شمشير، اسلحه، قندشکن، داس، ساطور، قيچي، انبر و همچنين تاج علمهاي عزاداري از ديگر ساخته‌هاي فلزکاران اين منطقه‌است.
در تاريخ آمده‌است که لشکريان رايني که تحت فرماندهي گنجعليخان، حاکم کرمان، در جنگ با عثماني‌ها شرکت مي‌کرده‌اند به خاطر تفنگ‌هاي دست ساز صنعتگران رايني هميشه پيروز ميدان بوده‌اند.همچنين گويند در عهد ناصرالدين شاه قاجار يک نفر از صنعتگران راين چاقوي مخصوصي مي‌سازد که فوق العاده برنده بوده‌است تا آنجا که لوله تفنگ و حتي قفل‌هاي محکم را به آساني مي‌بريده‌است.عده‌اي او را تشويق مي‌کنند و مي‌گويند اگر اين چاقو را به حضور خان حاکم ببري به تو خلعت خواهد داد.صنعتگر از همه جا بي خبر با هزار اميد چاقو را در جعبه مخملي قرار مي‌دهد و با زحمات زيادي به حضور خان حاکم مي‌رسد و پس از تعظيم و تکريم، صنعت خود را به شاهزاده نشان مي‌دهد.حاکم مي‌گويد از اين چاقو چه کاري ساخته‌است و چه برتري نسبت به چاقوهاي ديگر دارد.صنعتگر مي‌گويد قربان اين چاقو فوق العاده برنده‌است و حتي لوله تفنگ را هم به آساني مي‌برد.براي آزمايش اجازه بفرماييد شيئي آهني را با آن ببرم.حاکم نگاهي به قفل آهني بزرگي که به درب اطاق آويز بود مي‌اندازد و مي‌گويد آيا مي‌تواني آن قفل را ببري؟ صنعتگر اطاعت کرده و قفل را به راحتي مي‌برد.حاکم با ديدن اين وضع مي‌گويد خوب با اين چاقو کار دزدها را آسان نمودي و بعد ميرغضب را احضار مي‌کند و دستور مي‌دهدتا دست صنعتگر را ببرد.چاقوساز با گريه و زاري التماس مي‌کند تا از سر تقصير او بگذرند.خلاصه با واسطه شدن افرادي شاهزاده او را عفو مي‌نمايد مشروط بر آنکه التزام بدهد از نوع آن چاقو هرگز نسازد.
صنعت قاليبافي نيز در راين رواج دارد اما نسبت به گذشته بافت فرش دستباف کمتر شده‌است.
فرهيختگان راين:
از جمله دانشمندان رايني که از او اثري بجا مانده‌است مي‌توان به دانشمند و عارف گمنام علي اکبر شريف ايني کرماني اشاره کرد که از نامبرده کتابي خطي به نام مجمع البحرين با موضوع معارف اسلامي بجا مانده‌است که وي کار تاليف کتاب را در سال 1233 ه.ق آغاز و در سال 1237 ه.ق به پايان برد.همچنين پدر وي نيز فردي دانشمند بوده که صاحب کتابي به نام مطلع الانوار مي‌باشد.
شخصيت مهم ديگر، شيخ عبدالله بن محمدعلي بن عبدالغفار رايني است. وي در سال 1254 هجري قمري متولد شد. وي از شاگردان شيخ انصاري و ميرزاي شيرازي و مؤلف کتابهايي از جمله ?: 1- التنبيهات في الأُصول والفقه 2- تنقيح المقاصد في شرح الفرائد ـ الرسائل ـ للأنصاري 3- خلاصة الأُصول. 4- خلاصة الفروع 5- قاطع النزاع في الإجماع 6- مدائح اولياء ( فارسي). 7- مصائب اولياء (فارسي) بوده‌است. در حوزه درس وي نخبگان شرکت مي‌کردند و از عالمان فقيه و پرهيزگار زمان خويش بوده‌است.وي در شانزدهم رمضان سال 1327 قمري درگذشت و در نجف و در صحن حرم امام علي مقابل قبر شيخ نراقي به خاک سپرده شد.
ميرزا حسين خان رايني در زمان زنديه پس از مرگ کريم خان زند، مدتي حاکم کرمان بوده‌است.وي محلي را در نزديکي مسجد جامع کرمان براي دفن خود انتخاب کرده بود که پس از وفاتش در آنجا دفن گرديد. در سال 1206 هجري قمري مشتاق علي‌شاه، عارف نامي قرن سيزدهم هجري قمري و يکي از پيشوايان صوفيه به دليل خواندن آيات قرآن با نواي سه‌تار سنگسار شد.در 21 رمضان سال 1206 هجري قمري محمد علي خان رايني، مشتاق را در کنار پدرش، ميرزا حسين خان رايني دفن کرد.اين محل که در نخست آرامگاه ميرزا حسين خان رايني بود به مشتاقيه معروف شده‌است.