آبادان(خوزستان)

آبادان مرکز شهرستان آبادان، در جنوب غربي ايران و در استان خوزستان واقع است.اين شهر مهمترين شهر خوزستان پس از اهواز است..

موقعيت جغرافيايي اين شهر در درازاي 48 درجه و 17 دقيقه و پهناي جغرافيايي 30 درجه 20 دقيقه و با بلنداي 3 متر از سطح دريا و با پهناوري 2796 کيلومتر مربع است. داراي فرودگاه و بندر است که به دليل داشتن پالايشگاه نفت و راهبردي بودن و هم مرزي با کشور عراق از زمان جنگ جهاني دوم از پراهميت‌ترين شهرهاي خاورميانه و ايران بوده‌است.

جمعيت شهر آبادان طبق سرشماري سال 1385 برابر با 217,988 نفر و جمعيت نسبي در هر کيلومتر مربع 171 نفر است که بخش عمده اي از جمعيت آن را ايرانيان عرب تشکيل مي‌دهند.درمناطق روستايي جمعيت اعراب چيزي در حدود 100% مي‌باشد. در آبادان يکي از بزرگ‌ترين پالايشگاه‌هاي نفت جهان قرار دارد. نفت از اغلب مناطق خوزستان با لوله به اين شهر مي‌رسد و پس از تصفيه به کليه جهان صادر مي‌شود. نزديکترين شهر به آبادان، خرمشهر است که حدود 15 کيلومتر با اين شهر فاصله دارد. خاک آبادان را آبرفت رودهاي کارون و دجله (که به هم پيوسته‌اند) پديد آورده‌است. شهر آبادان درون خشکي اي است که گرداگردش رود است. اين خشکي به جزيره آبادان شناخته شده‌است. شهر آبادان و همچنين بخش اروندکنار و نيمي از شهر خرمشهر در اين جزيره‌اند. رودهاي گرداگرد آبادان که همگي به خليج فارس مي‌ريزند از دو رود بزرگ‌تر پيشياد دجله و کارون است. بزرگ‌ترين شاخه‌اي که از برخورد اين دو رود پديد آمده‌است اروندرود است. بخش ديگر اين رود که در آنسوي اين جزيره روان است و اهميت کمتري دارد بهمن‌شير خوانده مي‌شود. رود بهمنشير در بخش‌هايي از گذرگاهش کارون هم خوانده مي‌شود.

نام اين شهر در گذشته «عبادان» بوده‌است.

نام
در سال 1314 طي مصوبه شوراي وزراي وقت نام آبادان رسمي شدبخشي از جزيره آبادان در دوره ساسانيان بهمن اردشير خوانده مي‌شده‌است که نام رود بهمنشير يادگار آن نام کهن است.اوپاتان نيز که نام کهنتر آبادان است امروز بيشتر زيب شرکتها و سازمانها در شهر آبادان است.به دليل وجود زيارتگاه کوچکي که ادعا مي‌شود خضر نبي در آن ديده شده‌است گاهي به اين منطقه نام مذهبي جزيرةالخضر هم داده شده‌است.در نزهت القلوب حمدالله مستوفي آبادان مرز آخر ايران زمين در جنوب غرب معرفي مي‌شود و در گذشته دور نيز آبادان را آخرين شهر ايران مي‌دانستند و وراي آن جايي ديگر در ايران زمين نمي پنداشتند که مصداق آن مصرعي از منوچهري دامغاني شاعر دوره غزنوي است که بصورت مثل در آمده که مي گوي :<< برفراز همت او نيست جاي / نيست آنسوتر ز عبادان دهي >>

مردم
بيشتر مردم اين شهر از آغاز ساخت پالايشگاه در اين شهر از گوشه گوشه ايران و به ويژه از بخش‌هاي جنوبي، مرکزي و غربي کشور به اين شهر کوچ کردند و با هم جامعه و فرهنگ اين شهر را ساختند.اين مهم در اوايل قرن بيستم اتفاق افتاد که از دهه نخست آن دهه با شکل گيري فعاليت هاي نفتي در منطقه آبادان مهاجرت مردم از سرتاسر ايران به آن منطقه آغاز شد.تقريبا تمام اقوامي که به آبادان کوچ کردند مساجد و معابد و کليساها و حسينيه‌هايي براي خود تدارک ديدند که بسياري از آنان تا به امروز پابرجاست.مانند حسينيه و مساجد لاري ها , بلوچ ها , زنگويي ها , بوشهري ها , عرب ها , اصفهانيها , دوانيها , آذربايجاني ها , بهبهانيها و .. بيشترين مردماني که در شهر آبادان جاگير شدند از شمال خوزستان ومنطقه نفتي مسجدسليمان بودند.با رونق بيشتر اين شهر مردم در جستجوي کار از جاهاي دورتر به اين شهر آمدند.بيشتر ايشان از استان فارس، بوشهر وچهارمحال بختياري بودند.از آميزش اين مردمان جامعه، لهجه آباداني پديد آمد؛چنانکه لهجه آباداني آميزه‌اي از لهجه‌هاي مردمان نقاط ياد شده است.روستاهاي اطراف شهر عمدتا عرب نشين هستند و برخي از آنها پس از جنگ در شهر بويژه در کناره ساحلي بهمنشير ساکن شده‌اند.

محله‌هاي آبادان
از محله‌هاي مشهور آبادان مي‌توان به اميري، بريم، بوارده (شمالي و جنوبي)، (اروسيه)، کوي لاله ، هزاري‌ها، هلندي‌ها، اشاره کرد.

کوي بهار،کوي قدس، کوي بهارستان، کوي گلستان، کوي ذوالفقاري، کوي ملت، کوي بهمن، کوي ولي‌عصر، تانک فارم، جمشيدآباد، سرويس قنواتي، هلال بريم، و 700 دستگاه از ديگر محله‌ها و کوي‌هاي اين شهر هستند.

جزيره شادماني در رود بهمنشير و جزيره ارگ در اروندرود نيز از جزيره‌هاي کوچک درون اين شهر هستند.

آب و هواي آبادان
دما و فشار هوا
جنوبي‌ترين نقطه خوزستان هفت درجه از مدار رأس السرطان بالاتر است از اين رو اقليمي مشابه با مناطق استوايي دارد. خوزستان از زمان‌هاي قديم به داشتن هواي گرم معروف بوده‌است و آبادان نيز که شهري از شهرهاي جنوبي خوزستان است از اين ويژگي‌ مانند ساير شهرهاي جنوبي استان برخوردار بوده‌است. اين شهر داراي آب و هواي گرمسيري است تا جايي که در برخي از کتابها از آن به عنوان شهري که فاقد زمستان است نام برده‌اند، حتي برخي منابع، آبادان را تنها داراي دو فصل تابستان و پائيز مي‌دانند. احمد مقدسي در «احسن التقاسيم» آن را «اقليم حاره» خوانده‌است. اما واقعيت اين است که آبادان به علت قرارگرفتن در کنار اروند رود، رود بهمنشير و رود کارون و کلاً در جوار خليج فارس داراي تابستاني بسيار گرم و زمستاني معتدل و فرحبخش است چنان که لطافت هواي آن گردشگران زمستاني و نوروزي را به خود جذب مي‌کرد.

آبادان در دشت واقع شده و به علت مجاورت با صحراهاي بزرگ و سوزان نظير صحراي بزرگ عربستان و عراق، در مجموع هواي صحرايي گرم دارد. گرماي آن در ماه‌هاي تير و مرداد تا 58 درجه سانتي‌گراد بالا مي‌رود و در بهمن ماه تا صفر درجه سانتي‌گراد هم پايين مي‌آيد. حداقل درجه حرارت آن در سال 7/17 و حداکثر 6/32درجه سانتي‌گراد مي‌باشد. ايام يخبندان آن حداکثر در طول سال نه روز است.

ميانگين درجه حرارت اين شهر حد فاصل سال‌هاي 1326 تا 1337 3/26 درجه سانتي‌گراد، سالهاي 38 و 1337 حدود 8/24 درجه و حد فاصل سال 39-1338 به مقدار 7/25 درجه سانتي‌گراد بوده‌است.

در گزارش ديگري که مربوط به سال‌هاي 1340 تا 1353 هجري شمسي است سانتي‌گراد در ايستگاه«سينوپتيک» و حداقل مطلق آن 5/4- درجه سانتي‌گراد بوده‌است. در اين دوره زماني معدل حداقل، تغيير چنداني نکرده‌است (7/17درجه سانتي گراد)و اما معدل حداکثر درجه حرارت بني 6/31 تا 6/32 در نوسان بوده‌است.

براساس آمار موجود، حداکثر دماي بهمن ماه و حداقل دماي همان ماه از بقيه ماه‌ها کمتر است. در حالي که حداکثر دماي شهريور از بقيه ماه‌ها بيشتر مي‌باشد، حداقل دماي مرداد ماه از بقيه ماه‌ها بيشتر مي‌باشد.

به استناد برخي منابع انتشار يافته معدل حداکثر حرارت سالهاي پيش از انقلاب در آبادان 51 درجه سانتي‌گراد بوده‌است که فقط 6/4 درجه از حداکثر مطلق در جهان(يعني 6/56 درجه در تريپولي ليبي)کم‌تر است. اين رقم نشانگر گرم و سوزان بودن درجه حرارت آبادان است يا به عبارت ديگر وضع درجه حرارت ساليانه آبادان به طور مشخص جنبه بري دارد و تعداد روزهاي يخبندان آن بسيار اندک است. معدل روزهاي يخبندان در طول سالهاي قبل از انقلاب 1357 در آبادان 7/1 روز در سال بوده‌است.

پراکندگي فشار هوا در آبادان در طي سال، به دو صورت مشخص فصلي در مي‌آيد بدين ترتيب در آخر فصل پائيز و آغاز زمستان(آذر، دي، بهمن)که درجه گرما پايين است، ميزان فشار جو به حداکثر خود مي‌رسد و در تابستان(خرداد، تير، مرداد)که درجه گرما بالا است، فشار هوا به حداقل کاهش مي‌يابد.

بادهاي آبادان
بادهاي آبادان بر سه نوع است. نخست «بادهاي منظم فصلي» که در اثر تغييرات فشار هوا در فصل‌هاي مختلف سال به وجود مي‌آيند و معمولاً شديد نيستند، مگر عامل جوي ديگري موجب تشديد آنها شود. اگر هوا خنک باشد، نسيم ملايمي بوجود مي‌آيد و برعکس اگر هوا گرم باشد، بادي آزار دهنده و سوزان مي‌وزد.

دوم«بادهاي محلي» که خود بر دو نوع است:«باد شمال» و «باد شرجي» باد شمال از جريان‌هاي مديترانه‌اي است که به ايران مي‌رسد. اين باد در تابستان به طور خشک و دايمي مي‌وزد. باد شمال در زمستان اغلب طوفان‌هاي ناگهاني و خطرناکي بوجود مي‌آورد ولي در تابستان از 15 خرداد تا آخر تير(40 روز)با نظم و شدت فوق‌العاده مي‌وزد. وزش ناگهاني و شديد باد شمال، هميشه براي قايق‌هاي کوچک ماهيگيري خطرناک است. وجود بادهاي شمالي در آبادان، رطوبت وسط روز را کاهش داده و گرما را قابل تحمل مي‌کند. باد شمال کلاً 9 ماه در آبادان مي‌وزد.

باد شرجي از جنوب غربي مي‌وزد و با عبور از خليج فارس مرطوب شده و با توجه به بالا بودن درجه حرارت هوا تا حدود زيادي سنگين مي‌شود و نفس کشيدن را به خصوص براي کساني که مشکلات تنفسي دارند دشوار مي‌کند. اين باد بسيار نامطلوب است و سبب تغييرات کلي در آب و هواي آبادان مي‌شود. اين تغييرات آب و هوايي جزيزه آبادان و حوالي آن را به شدت تحت تأثير قرار مي‌دهد. اين باد از زمستان تا اواسط بهار در آبادان مي‌وزد، اما معمولاً در اوايل تابستان هم احساس مي‌شود. چون معمولاً مرطوب و گاهي توأم با ابر و مه‌است سبب بارندگي مي‌شود.

نوع سوم بادهاي آبادان «باد سموم»يا «سام» است که از عربستان مي‌وزد و هميشه خاک و شن همراه دارد. اين باد بسيار خشک، گرم و سوزنده‌است. وزش آن به هنگام تابش آفتاب مخصوصاً در ميانه روز شخص را مسموم مي‌کند. حمزه اصفهاني مؤلف کتاب«سني الملوک الارض و الانبياء» درباره اين باد و گذر آن در آبادان مي‌نويسد:

«در سال 234 هجري قمري باد سموم شديدي وزيد که مردم مانند آن نديده بودند. مدت آن زياد از 50 روز بود. آغازش از سوم حزيران و انجامش آخر تموز، اين باد کوفه، بغداد و واسط را فرا گرفت و به عبادان رسيد و از اواسط به اهواز رفت و همگي رهگذران و کاروان‌ها را بکشت و چون به همدان رسيد، مزارع را بسوخت و در صحراي سنجار موصل هر بشر و شجر و دابه را هلاک کرد و بازارهاي موصل چند روز تعطيل شد و راه دهات از شهر منقطع گرديد.»

اين گونه بادها هر چند سالي يکبار در آبادان مي‌وزد و آسمان روز را به مثابه شب کاملا تيره و تاريک مي‌کند. البته همه ساله نوع ملايم‌تر آن مي‌وزد که با خاک و گرد و غبار توأم است و تا حدودي شرايط عادي زندگي را دچار اخلال مي‌کند.

رطوبت
آبادان به طور کلي يک منطقه رطوبتي است. اين رطوبت در بهار و تابستان کمتر از پائيز و زمستان است. رطوبت در زمستان حداکثر به 89 درصد مي‌رسد اما از آبادان رطوبت100 درصد هم گزارش شده‌است. رطوبت نسبي آبادان در ماه‌هاي تير و مرداد 50 تا60 درصد است و در ماههاي دي و بهمن به 70 تا80 درصد هم مي‌رسد. با توجه به ارقام جدول در هر صورت آبادان يک شهر با ميزان بالاي رطوبت است.

رطوبت نسبي در آبادان در ميانه روز کاهش مي‌يابد و در مواقعي که باد از جنوب جريان دارد رطوبت به سرعت بالا مي‌رود. رطوبت نسبي آبادان درساعت 30/6 صبح 64 درصد است، ولي همين رطوبت نسبي در ساعت 30/12 به 32 درصد کاهش مي‌يابد. کاهش مزبور به علت وزش بادهاي شمالي است که رطوبت وسط روز را تقليل مي‌دهد، ولي به طور کلي توأم شدن حداکثر درجه حرارت(50 درجه سانتي‌گراد)با رطوبت نسبي بيش از 50 درصد در آبادان، به طور محسوسي غيرقابل تحمل است.

بارندگي
آبادان از مناطق کم بارش کشور است که عمده همين بارندگي هم به رگبارهاي زودگذر باران اختصاص دارد. بعضي مواقع اين باران توأم با تگرگ است. ميزان بارندگي آبادان در طول ده سال آمارگيري حدفاصل سالهاي 1343 تا1353 بين 6/54 تا 7/353 ميلي متر در نوسان بوده‌است.متوسط بارندگي سالانه 3/146 ميليمتر گزارش شده‌است. گزارش ديگر اين ميزان بارندگي را در سال‌هاي 1355 تا 1357 به طور متوسط بين 200 تا250 ميلي‌متر نشان داده‌است.

باران‌هاي موسمي و گاه بسيار شديد، از آذر تا ارديبهشت برخي مواقع موجب جاري شدن سيل در سطح خيابان‌ها مي‌شود. اهميت اين بارندگي‌ها در کشاورزي منطقه حياتي است. اوج بارندگي آبادان در ماه‌هاي آبان، آذر و دي است در ماه‌هاي بهمن، اسفند و فروردين باران نسبتاً مناسبي مي‌آيد اما شديد نيست و صرفاً در تغييرات جوي مؤثر است. معمولاً در آبادان در ماه‌هاي خرداد، تير و مرداد بارندگي وجود ندارد در ارديبهشت و شهريور برخي از سال‌ها بارندگي بسيار خفيف گزارش شده‌است.

ديدني‌هاي آبادان
برخي از مناطق ديدني جزيره آبادان عبارتند از

دانشگاه‌هاي آبادان
دانشگاه صنعت نفت آبادان
دانشگاه علوم پزشکي آبادان(پرستاري)
دانشگاه بين المللي علوم پزشکي خليج فارس
واحدبين الملل دانشگاه شهيد چمران در آبادان
دانشگاه بين المللي مهراروند
دانشگاه آزاد اسلامي واحد بين المللي خليج فارس
دانشگاه آزاد اسلامي واحد آبادان
دانشگاه آزاد اسلامي واحد شهر دانشگاهي آبادان
دانشگاه پيام نور واحد آبادان
دانشگاه علوم قرآن وحديث
حوزه علميه آبادان

مکان‌هاي فرهنگي
موزه هنرهاي تجسمي آبادان
موزه آبادان
مدرسه مهرگان
دبيرستان رازي آبادان
سينما رکس
سينما نفت
دانشکده نفت
باشگاه ايران
تالار اشراق
باشگاه پيروز

مکان‌هاي تاريخي
تانک فارم
مناطق عملياتي آبادان
سقاخانه خيابان مدرسه
سقاخانه خيابان اروسيه
حمام جرمن (گرمن = گرمه)

مکان‌هاي ورزشي
زمين گلف‌ آبادان
باشگاه اسب سواري آبادان

مکان‌هاي مذهبي
قدمگاه خضر
قدمگاه امام رضا
چاه آب اميرالمومنين
قدمگاه امام سجاد
کليساي سورپ کاراپت
مسجد مهدي موعود
حسينيه شاهمرادي‌ها
حسينيه خاقاني
حسينيه لاري‌ها
حسينه آقاجري‌ها
حوزه علميه قائميه
حوزه علميه آبادان
مسجد رنگوني‌ها
مسجد بلوچها
مسجد دهدشتي‌ها
الگو:حسينيه بختياريها

آرامگاه‌ها
مرقد سيد عباس
مرقد سيد محمد
مرقد سيد ابوورده
مرقد سيد ابوالحسن
گورستان يهوديان
گورستان انگليسي‌ها
آرامگاه از بين رفته شهيد گمنام

متفرقه
رستوران پاکستاني‌ها